Vasi olan kişinin, vasiyet malının gelirinden (çalışmasının karşılığı olarak) örfe uygun ihtiyacını karşılayacak kadar alabilmesi

(12641) Numaralı fetva: Soru: Kocam bir vasiyet bırakarak vefat etti. Onun kopyasını size sunuyorum. Vasiyetin metni şöyledir: Ben vefat ettikten sonra sahip olduğum bütün hisseleri, varlıkları, paraları, sahip olduğum şirketleri, sabit mülkleri, gayri menkulleri, arazileri, Küveyt'tekileri de, Küveyt'in dışındakileri de hanımım Fatıma binti Abullah el-Ammar'a malımın üçte birini kasır (miras almaya müsait olmayan) çocuklarımdan muhtaç olanlara, bülüğa ermiş kız ve erkek muhtaç çocuklarıma harcaması için vasiyet ediyorum. Eğer Eşim Fatma bu üçte bir mala ihtiyaç duyarsa, ihtiyacı nisbetinde ondan yiyebilir. Vasiyet eden Seyyid Abdurrezzak, eşi Fatıma'ya kendisi de vefat ederse, Fatıma'dan olan çocuğu es-Salih er-Raşid'e vasiyette bulunmasına izin verdi. Sizden aşağıda gelen soruların resmi hukukî fetvalarını açık bir şekilde, yorumlayarak açıklamanızı diliyorum: (Bölümün numarası 16; Page No. 402) 1: Vasiyetin metninde şöyle diyor: (Malın üçte birinden çocuklarımdan muhtaç olanlara infak edilmesi). Aslında vasiyet, hayır vasiyeti midir? Çocuklardan ve hanımdan muhtaç olanların maldan kısmen faydalanmaları caizdir. Genel olarak fakir ve muhtaçlar varken öncelikle onların bundan faydalanma hakları var mıdır? Bu vasiyet sadece mirasçılardan fakir olanlara has kılınmış bir vasiyet midir? Ki bu durumda bundan hayır işlerine ve diğer yerlere kullanılması caiz değildir. Yoksa bu sadece hayırlı işler için mi bir vasiyettir? Ki mirasçılara vasiyet yoktur. Bu durumda mirasçıların kısmen faydalanmalarını iptal eder. 2: Şunun açıklaması: (Erkek ve kızlardan buluğa ermiş olan çocuklarım). Bu ifade ikinci batnı ve sonrasını (yani çocukların çocuklarını vs.) da kapsar mı? Eğer sadece birinci batından çocuklara ve hanımına has ise, bu durumda bunların vefatından sonra kalan malın şeri hükmü nedir? Bu mallardan kim istifade edecek? 3: Şunun açıklaması: (İhtiyaç) Ki bu ifade vasiyette geçti. Bu ihtiyaç o âna göre midir? (Yani merhumun vefat ettiği vakit). Yoksa geleceğe göre midir? (Yani gelecek zaman). İlim Allah'ın katındadır. Şu anda muhtaç ve kasır olan yoksa vasiyetin ilğası (geçersizliği) caiz midir? Ki kocam, hayırsever, müslümanlardan muhtaç olanlara çok yardım eden biridir. O bu hayrın vefatından sonra da devam etmesini çok arzuluyor. İmkanlar nisbetinde en kısa zamanda bu vasiyetle ilgili soruların fetvasını istirham ediyorum. Çünkü hukukçulardan açık, doğru bir şekilde anlayıncaya kadar vasiyeti uygulamaya asla koymayacağım. Talebime bakmanız ümidiyle. Allah sizinle dinini yüceltsin. Sizi dinine yardımcı kılsın. Şüphesiz O, işiten ve dualara icabet edendir. (Bölümün numarası 16; Page No. 403)

Cevap: Öncelikle; zikredilen vasiyetin üçte birinden ve tamamından diye hasredilmesi, malın tamamından yerine getirilir.İkinci olarak: Üçte biri mescit inşa etme, mescidi onarma, fakirlere yardım, Allah yolunda cihada harcama gibi hayırlı işlere ve hayırlı yollara harca. Üçüncü olarak: Onun çocuklarından kasır ve baliğ olan erkek ve kızlardan muhtaç olanlar, zürriyetlerinden (ki akrabalar, israp etmeden, saçıp savurmadan ihtiyaçları kadar) muhtaç olanlar alırlar. Allah'ın zengin kıldıkları üçte birin gelirinden hakkı yoktur. Dördüncü olarak: Üçte birin gelirinden alması mübah olanların ihtiyaçlarına gelince, fakirlik ve borç sebebiyle zekat almaları mübah olan ihtiyaçtır. Beşinci olarak: Vasiyet görevlisinin yaptığı işin karşılığı olarak gelirden alabilir. Kendisi için bir gayri menkul alamaz. Veya başkası için gelirinden faydalanmak için de alamaz. Çünkü Hz. Ömer (r.a) vakıf hakkında (Vakıf görevlisinin ölçülü olarak ondan yemesinde ve malı olmayanlara yedirmesinde sakınca yoktur.) Hukuka uygun şekilde vasiyeti yerine getirmen için Allah yardımcın olsun. Bizi ve seni hayra muvaffak kılsın. (Bölümün numarası 16; Page No. 404) Başarı Allah'tandır! Allah, peygamberimiz Hz. Muhammed'e, âilesine ve sahabesine salât ve selam etsin.