Ribe'l-fadl ve Ribe'n-nesîe arasındaki fark

(Bölümün numarası 13; Page No. 329)  Gecikme Faizi (Ribe'n-Nesîe) (Bölümün numarası 13; Page No. 330) (18612) no'lu fetvanın otuz ikinci sorusu: Soru 32: Ribe'l-Fadl ve Ribe'n-Nesîe kavramlarını ve aralarındaki farkı açıklamanızı rica ediyorum.

Cevap 32: Ribe'n-Nesîe geciktirme anlamına gelen "nese" kelimesinden türemedir. Bu da iki çeşittir.Birincisi: Eli darda olan borçluya borcu katlamak şeklinde olur ki bu cahiliye dönemi faizidir. Bu şöyle olur. Birisinin birinde alacağı olur. Borcun vadesi gelince alacaklı olan şahıs borçluya, ya borcunu öde, ya da ödeyemiyorsan arttır der. Borçlu borcunu öderse ne âlâ! Ödeyemezse alacaklı süreyi uzatır ve bunun karşılığında da borcu arttırır. Böylece borç, borçlunun zimmetinde katlanır.İkincisi ise şudur: İki ayrı cins mal mübadele edilmektedir ve bu mallar Ribe'l-Fadl açısından ortak illet taşımaktadır. Mübadele edilirken de her iki bedelin veya bunlardan birinin teslim alınması ertelenmektedir. Altının altınla veya gümüşle ya da gümüşün altınla vadeli mübadele edilmesi veya akit meclisinde karşılıklı teslim alınmaması şeklindedir. Ribe'l-Fadl'a gelince; deyim fazlalık anlamına gelen "fadl" kelimesinden türemedir ve mübadele edilen iki bedelden birinde fazlalık kararlaştırıldığında gerçekleşir. Nasslar bu fazlalığın altı cins malda haram olduğunu belirtmiştir. Bunlar, altın, gümüş, buğday, arpa, hurma ve tuzdur.Bu altı çeşit madde kendi cinsi ile mübadele edilecekse fazlalık haram olur. Bunlarla aynı illeti taşıyan başka mallar da bunlara kıyas edilir. Mesela bir kilo düşük (kalitesiz) altının yarım kilo kaliteli altınla satış şeklinde mübadele edilmesi caiz değildir. Gümüşün gümüş, buğdayın buğday, arpanın arpa, hurmanın hurma, tuzun tuz karşılığı mübadelesi de böyledir. (Bölümün numarası 13; Page No. 331)  Bu maddelerden herhangi birisi kendi cinsi ile mübadele edilecekse misli misline eşit ve peşin mübadele edilmek zorundadır. Aksi caiz değildir. Fakat peşin olmak şartı ile bir kilo altını iki kilo gümüş karşılığında mübadele etmek caizdir. Çünkü iki malın cinsi farklıdır. Hz. Peygamber bu konuda şöyle buyurur: Altın altınla, gümüş gümüşle, buğday buğdayla, arpa arpayla, hurma hurmayla ve tuz tuzla misli misline, eşit ve peşin şekilde değiştirilir. Bu sınıflar farklı olursa, peşin olmak şartıyla dilediğiniz gibi satınız. Hadisi Müslim Sahih'inde Ubâde b. es-Sâmit Radi Allahu anhu'dan nakletmiştir. Başarı Allah’tandır! Allah, Peygamberimiz Muhammed'e (s.a.v.), âilesine ve sahabesine salât ve selam etsin.