Hz. İbrahim'in iki çocuğundan hangisi zebihdir.

(4797) no'lu fetva: (Bölümün numarası 4; Page No. 289)  Soru: 1974 yılında muslüman ve evli olan bir kişi, Hz. İbrahim (a.s.)'ın; hangi oğlunu kesmekle emrolunduğunu, Hz. İsmail'i mi yoksa Hz. İshak'mi meselesini öğrenmek istiyor.?

Cevap: Allah (c.c.)'nun kanunlarındandır, iyiyi kötüden ayırt etmek, dilediği peygamber ve velileri yüceltmek ve mü'minleri deneyip kafirleir yok etmek için onları sınamaktadır. Allah imtihan ettiği kullarından dostu Hz. İbrahim (a.s.)'dir. Buna karşılık Hz. İbrahim (a.s.) de mükemmel bir vefa örneğini sergilemiştir. Allah te'âlâ şöyle buyuruyor: Bir zamanlar Rabbi İbrahim'i bir takım kelimelerle sınamış, onları tam olarak yerine getirince: Ben seni insanlara önder yapacağım, demişti. "Soyumdan da (önderler yap, yâ Rabbi!)" dedi. Allah: Ahdim zalimlere ermez (onlar için söz vermem) buyurdu. Bu ayette'e Allah (c.c.) onu şöyle övmektedir ahdine vefa gösteren İbrahim'in Hz. İbrahim (a.s.)'in imtihanı rüyada oğlunun kesmesi gerektiğini gördü. Peygamberleirn rüyaları da hakktır. İbrahin (a.s), Allah'ın emrini yerine getirmek için rüyanın gereğini yapmaya karar verdi. Konuyu oğluna arzedince oğlu hemen icabet etti. İkisi de Allah'ın emrini yerine getirmeye karar verdiler. Hz. İbrahim (a.s.) oğlunu kesmek için tüm doğal sebepleri kullanınca Allah ona ve oğluna ikramda bulunup onun yerine bir kurban kesmeyi emretti. Ve asırlar boyunca dostnun güzel bir namını bıraktı. Salih ve peygamber olan Hz. İshak'la onu müjdeledi ve ikisini de bereketli kıldı. Allah te'âlâ buyuruyor Ben Rabbime gidiyorum. O bana doğru yolu gösterecek dedi.(99) Bana salihlerden olacak bir evlat ver, dedi.(100) İşte o zaman biz onu uslu bir oğul ile müjdeledik.(101) Babasıyla beraber yürüyüp gezecek çağa erişince: Yavrucuğum! Rüyada seni boğazladığımı görüyorum; bir düşün, ne dersin? dedi. O da cevaben: Babacığım! Emrolunduğun şeyi yap. İnşallah beni sabredenlerden bulursun, dedi.(102) Her ikisi de teslim olup, onu alnı üzerine yatırınca:(103) Ey İbrahim!diye seslendik.(104) Ey İbrahim! Rüyayı gerçekleştirdin. Biz iyilik edenleri böyle mükâfatlandırırız.(105) Bu, gerçekten, çok açık bir imtihandır.(106) Biz, oğluna bedel ona büyük bir kurban verdik.(107) Geriden gelecekler arasında ona (iyi bir nam) bıraktık.(108) İbrahim'e selam! dedik.(109) Biz iyilik edenleri böyle mükâfatlandırırız.(110) Çünkü o, bizim mü'min kullarımızdandır.(111) Salihlerden bir peygamber olarak ona (İbrahim'e) İshak'ı müjdeledik.(112) Kendisini ve İshak'ı mübarek (kutlu ve bereketli) eyledik. Lâkin her ikisinin neslinden iyi kimseler olacağı gibi, kendine açıktan açığa kötülük edenler de olacak. (Bölümün numarası 4; Page No. 290)  Hz. İbrahim (a.s.)'ın oğlunu kesmesiyle ilgili konunun özeti budur. Hz. İbrahim (a.s.)'ın İsmail ve İshak olmak üzere iki oğlu vardı. Kesilmesi emr olunan İsmail mi yoksa İshâk mıydı? Bu konuyla ilgli tartışmaya mahal bırakmayacak açık bir Nass yoktur. Bu nedenle tarih, siyer ve tefsir alimleri ihtilaf etmişlerdir. Bazılarına göre, o İsmail'dir. Çünkü kavminden ayrılıp Şam'a gittikten sonra Hz. İsmail (a.s.) doğdu. O zaman onun tek çocuğu Hz. İsmail idi. Mekke'de iken yanında olan çocuğu buydu. Olay da Mekke'de cereyan etmiştir. Allah (c.c.) İsmail'i (a.s.) halim ve sabırlı olmakla vasıflamaktadır. Ayrıca Zebih (kesilen) kişinin hikayesi halim bir çocukla müjdelemekle başlayıp Hz. İshak'ı mujdeliyerek son bulmuştur. Bu da gösteriyor ki zebih Hz. İshak değildir. Geçen delillere dayanarak tercihli görüş zebihin İsmail (a.s.) olmasıdır. (Bölümün numarası 4; Page No. 291)  Diğer din mensupleri, çoğu tarih ve siyer âlimlerine göre ise zebih Hz. İshak'tır. Çünkü İbrahim (a.s.) babasından ve kavminden ayrıldıktan sonra kendisi ve Sara Hz. İshak'la müjdelenmiştir. Hud, Hicr ve Meryem surelerinde beyân edildiği gibi. Buna binaen Saffât suresindeki zebih Hz. İshak'tır. Bu mesele ictihadi bir mesele olduğu için onu bilmemek akide açısında bir sakıncası olmadığına göre iş kolaydır. İnsanların günlük hayatında fazla bir etkisi de yoktur. Hz. İbrahim (a.s)'in hangi oğlu zebih olursa olsun, onda ve babasında büyük bir ibret vardır. Bu kıssa'da Allah'ın emrini tercih etme vardır. Bu uğurda insanın en sevdiği nefsi bile olsa, ondan vaz geçer. Bu haslet çoğu peygamberlere verilmediği için nasıl ki değerleri düşmüyorsa, zebih olmayanın da değeri düşmez. Bu haslet bir üstünlük ifade etmektedir, ama en üstün olduğu anlamına gelmez. Bazı araştırmacılar bu konuyu ele almışlarsa da bunun nedeni daha fazla bilgi edinmektir. Bu konuda sahih ve açık bir nass olmadığından; ya iyi niyetlerinden veya taassüpten dolayı ihtilafa düşmüşlerdir. Doğrusu : Az önce de geçtiği gibi, zebih (Bölümün numarası 4; Page No. 292)  İsmail (a.s.)'dir. Çünkü Kur'an ayetlerinin zahirinden anlaşılan budur. Özellikle Saffât suresinde geçen ayetler, az önce de geçtiği gibi buna delalet ediyor. Başarı Allah'tandır! Efendimiz Muhammed'e (s.a.v.), âilesine ve sahabesine salât ve selam olsun.