Bir kişi bir şirkette çalışıyor ve şirketin bütün gizli işlerini biliyor. Hisserinin yükseleceğini öğrendiği zaman, şirketten hisse satın alabilir mi?

(21273) Numaralı fetva: (Bölümün numarası 11; Page No. 123) Soru: Bir kimse çalıştığı şirketin bilgilerine ulaştığı zaman veya akrabalarından biri şirketin idaresinde başkan, genel müdür, mali müdür, sekreter veya halktan önce şirketin iç işleri ile ilgili bilgilerine sahip olabilen herhangi bir görevli ise, bildiğiniz gibi bir görevli iç işlerine ulaştığı zaman, o bedbaht olmuştur. Rızkın 10'da 9'u ticarettedir. Şirkette görevli olan bir kişi çarşıda fiyatları belirliyor, rızkını aramak, çocuklarının geleceğini hazırlamak için ticaret yapıyor. Mesela, şirketin bilgilerine (ilandan önce) ulaşırsa, örneğin: Şirketin karı geçen seneye göre zayıflayacak, bu yılki zarar ana sermayeyi tüketecekse, şirketin yüzlerce milyon kazanç elde edecekse (tabi bu durumda şirketin saf karı ve pazardaki söz hakkı artacaktır); buna göre şirketteki konumu sayesinde veya birinin yardımı sayesinde ulaştığı bu bilgilere göre şirketin hisselerini alıyor veya satıyor. Bu şekilde elde ettiği kâr helal midir, haram mıdır? Eğer haramsa, bir kişi bu gibi bir iş yaptıysa, kendisinin şirketi ve çalışanları varsa, geçmiş yıllardan bu yana elde ettiği bir serveti varsa: Yaptığı işin haram olduğunu bilmeden elde ettiği bu malı ne yapması gerekir? Çünkü bazıları, bilgilere ulaşabilmek için çaba sarfedildiği için bu işin meşru olduğu görüşündedir. Bazıları bunu reddediyorlar ve alışverişle kıyaslıyorlar ve haram olduğunu söyleyip bu paranın tamamından temizlenmek gerektiğini söylüyorlar. Yabancı ülkelerin kanunlarına göre bu tür işlemler batıldır, büyük bir suç olup bu suçu işleyenler mahkemelerce müebbed hapisle cezalandırılırlar. Çünkü bu tür işlerde hile ve aldatmanın da üstünde, toplumun hakkı, pazarın ve vatanın ekonomisini bozma söz konusudur. Zât-ı âlinizden bu konudaki dinin hükmünü istiyoruz. Allah sizi muvaffak kılsın ve sizi gözetsin.

Cevap: Öncelikle; Eğer sabit hisselerden oluşuyorsa, gelir sabit ise, mesela; fabrikanın üretip sattığı mallar gibi, çimento fabrikası, elektrik şirketi, nakliye şirketi, ziraat şirketi gibi ana parası şirket çalışanlarına geri dönmeyen sabit şirketlerden olursa, bu durumda bu şirketlerin hisselerini alıp satmada bir sakınca yoktur. Eğer hisseler sabit değilse, mudarebe şirketlerinin hisseleri gibi ise, gelir şirketin ana parasına ortak olanlara geliyorsa, eğer ana para telef olursa ortakların eline bir şey geçmeyecekse veya çok az miktar para eline geçecekse, bu durumda bu tür hisseleri alıp satmak caiz değildir. Çünkü bu alışverişte kapalılık ve tehlike vardır, dirhemleri ortada olmayan dirhemlerle satma söz konusudur. Eğer miktarları farklı olursa ribe'l-fadl (fazlalık faizi) olur. Faiz çeşitleri ve meçhul alışveriş aynı şekilde haramdır. İkinci olarak: Eğer şirket, şirkette çalışanları hisse almaktan men ediyorsa, şirket çalışanlarını şirketin gizli işlerinden uzak tutuyorsa, şirkette çalışan kişinin bu kurala aykırı davranması caiz değildir. Çünkü Nebi (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: (Bölümün numarası 11; Page No. 124)  Müslümanlar şartları üzeredir. Bir haramı helal veya bir helali haram yapan bir şart müstesna. Bu şartta şirketin maslahatı ve şirkete gelebilecek bir zararı def etme söz konusu olduğu için sahih bir şarttır. Üçüncü olarak: Bu yolla elde edilen mal, haram kazanç demektir. Bu parayı genel hayır işlerine veya fakir-fukaraya dağıtman gerekir. Ayrıca ondan kurtulma niyetiyle dağıtmalısın, sadaka niyetiyle değil. Ayrıca Allah'a tevbe etmelisin ve bir daha bu gibi işlere kalkışmamalısın. Başarı Allah'tandır! Allah, peygamberimiz Muhammed'e, âline ve ashâbına salât ve selam etsin.